Leyla Zana, Kürt asıllı Türk siyasetçi ve insan hakları savunucusudur. 1991-94 yılları arasında Diyarbakır ve 2011-18 yılları arasında ise Ağrı milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yer aldı.
HAYATI VE EĞİTİMİ
Leyla Zana, 3 Mayıs 1961 tarihinde Diyarbakır'ın Silvan ilçesinde doğdu. İlkokulu dahi bitirmeden, 14 yaşındayken, kendisinden 21 yaş büyük kuzeni Mehdi Zana ile evlendi.
12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrasında, o dönem Diyarbakır Belediye Başkanı olan eşi Mehdi Zana gözaltına alınıp tutuklandı ve 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Leyla Zana eşi hapiste iken ilk olarak okuma-yazma öğrendi.
1987 yılında Diyarbakır'da kurulan İnsan Hakları Derneği'nin (İHD) kurucuları arasında yer aldı. Bir yıl sonra 1988 yılında Yeni Ülke gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladı.
SİYASİ HAYATI
Leyla Zana, 1991 yılında Sosyaldemokrat Halkçı Partisi'nden (SHP) Diyarbakır milletvekili seçildi. Böylece, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne giren ilk kadın Kürt milletvekili oldu.
TBMM'de yaptığı konuşmalarda, Kürtlerin anadilde eğitim ve kültür haklarını savundu. 1992 yılında TBMM Genel Kurulu'nda yaptığı konuşmada, Kürtçe bir şiir okudu. Bu konuşması nedeniyle, "Türkiye Cumhuriyeti'nin bölünmez bütünlüğünü bozmak" suçlamasıyla tutuklandı ve 15 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
Zana, 1999 yılında çıkan af yasası ile serbest bırakıldı. 2011 yılında Halkların Demokratik Partisi'nden (HDP) Ağrı milletvekili seçildi. 2015 yılında HDP'nin kapatılmasından sonra, HDP'den istifa etti ve bağımsız milletvekili olarak siyasete devam etti.
CEZAEVİ SÜRECİ
Leyla Zana, 1994 yılında tutuklandıktan sonra, Diyarbakır E Tipi Cezaevi'nde 10 yıl 3 ay hapis yattı. Cezaevinde, işkence ve kötü muamele gördüğü iddia edildi.
Zana, cezaevinde geçirdiği süre boyunca, Kürt sorununun barışçıl yollarla çözümü için mücadele etti. Cezaevinden çıktıktan sonra da, bu mücadeleye devam etti.
ÖDÜLLERİ
Leyla Zana, aldığı ödüller arasında şunlar yer alır:
1994 yılında, Avrupa Parlamentosu tarafından "Siyasi Tutuklulara Destek Ödülü"
1995 yılında, Nobel Barış Ödülü'ne aday gösterildi
2000 yılında, Uluslararası Af Örgütü tarafından "Yılın Kişisi" seçildi
2002 yılında, Avrupa Parlamentosu tarafından "Yılın Avrupalı Kadını" seçildi
Leyla Zana, Kürt siyasetinin öncü isimlerinden biridir. Kürtlerin anadilde eğitim ve kültür haklarını savunan mücadelesiyle, Türkiye'de önemli bir iz bıraktı.